29 Kasım 2010 Pazartesi

Güney Afrika: Hakikatler apartheidin mirasını yok etmedi (Ekmek ve Özgürlük, Sayı 13, Aralık 2010)

Tolga Tören

Kürt siyasi hareketinin sözcüleri, bir süredir Kürt sorununun çözümüne dair Güney Afrika modelinden hareket eden öneriler gündeme getiriyorlar. Bu konudaki son ve en somut öneri ise, Abdullah Öcalan’ın, Güney Afrika modelinden hareketle Hakikatleri Araştırma Komisyonu kurulması önerisi oldu. Önerinin tartışılmaya devam ettiği bir ortamda, Güney Afrika modelinin uygulanabilirliğinin hangi koşullar altında geçerli olacağını sormak önemli. Sorunun yanıtı için ise, Güney Afrika’da yaşanan sürecin olumlu ve olumsuz yanlarına göz atmak gerekiyor.

Ulusal birlik ve uzlaşma

Güney Afrika’da 1994 yılında gerçekleştirilen ilk demokratik seçimlerin ardından, Afrika Ulusal Kongresi (ANC) hükümetinin çıkardığı Ulusal Birlik ve Uzlaşma Yasası (Aralık 1995) ile 1960 – 1994 döneminde işlenmiş politik suçları açığa çıkarmak, affetmek ve zarara uğrayanların zararlarını tazmin etmek amaçlarını güden Hakikat ve Uzlaşma Komisyonu oluşturulur. Başpiskopos Desmond Tutu başkanlığında çalışacak Komisyon’un daha önceleri Latin Amerika ülkelerinde kurulanlardan önemli bir farkı vardır: Komisyon kapılar ardında değil kamuoyu önünde toplanacaktır; oturumlar ise, medya kuruluşları tarafından televizyon ve gazetelerde yayınlanacaktır. Kuruluşundan 1998 yılına kadar yaklaşık 7 bin başvuru alan Komisyon, apartheid gibi insanlık dışı bir rejimden demokratik düzene geçişte kuşkusuz önemli roller üstlenir. Apartheid rejiminin bir insanlık suçu olarak tanımlanması ve dönem içerisinde işlenen önemli suçlardan bazılarının açığa çıkarılması bu rollerin başlıcalarıdır.

  • Inkhata Özgürlük Partisi’nin (IFP), Afrika Ulusal Kongresi’ne (ANC) karşı giriştiği saldırılar için Güney Afrika polis gücünden para aldığının,
  • Eski devlet başkanı Botha’nın, 1989 yılında Güney Afrika Kiliseler Konseyi’nin ve ANC’nin gayrı-resmi merkezinin bombalanması için emir verdiğinin öğrenilmesi ise, açığa çıkarılan suçlarından bazılarıdır.

Apartheidden demokrasiye barışçıl geçiş

Komisyon’un bir başka başarısı da apartheid döneminden yeni döneme barışçıl geçiş konusunda oynadığı roldür. Şöyle ki: Apartheid yönetimi ile ANC arasındaki müzakerelerin başladığı 1990’ların başlarında, Zulu kabilesi milliyetçisi olan ve apartheidin “ayrı gelişme” politikalarını destekleyen bir siyah örgütü olan Inkhata Özgürlük Partisi (IFP) ile ANC arasında önemli çatışmalar yaşanır. Müzakere sürecine ve sürecin sonucunda oluşacak siyahlarla beyazların ortak ülkesine karşı çıkan, siyahların ve beyazların birbirinden ayrı yaşaması gerektiğini savunan IFP ile ANC arasındaki çatışmalar ülkeyi korkunç bir şiddet dalgası ile karşı karşıya bırakır. Çatışmalarda yaklaşık 15 bin sivil hayatını kaybeder. Siyahlar arasında yaşanan bu çatışmanın ülkedeki beyaz nüfusa yansıması ise, apartheidin sona ermesi sonrasında kendilerinin ülkedeki geleceğinin ne olacağı konusundaki belirsizliktir. Komisyon ise, ülkedeki beyaz nüfusun bu tür kaygılarının giderilmesinde ve Inkhatalar ile ANC arasında yaşanan çatışmaların dindirilmesinde önemli bir rol oynar.

Fiili af makinesi

Ancak, suç dosyası oldukça kabarık olan Güney Afrika Savunma Gücü’nden ve Inkhata Özgürlük Partisi’nden Komisyon’a başvuru sayısı oldukça az olur. Gelen başvuruların çoğunda ise, suçlarını itiraf edenler tüm gerçekleri dile getirmezler. Öte yandan Komisyon’a, faaliyette bulunduğu süre zarfında oldukça sert eleştiriler de gelir. Bu eleştirilerden birisi, unutulmuş acıların insanlara yeniden hatırlatılmasının yarattığı travmaya dairken diğeri ise apartheid döneminde işlenen suçların, politik saiklerle işlendiğinin ispat edilmesi durumunda affedilmesidir. İkinci eleştiriyi yüksek sesle dile getirenler arasında, 1977 yılında apartheid hükümeti tarafından işkencede öldürülen Siyah Bilinç hareketinin efsanevi lideri Steve Biko’nun eşi de yer alır. Bugün de Hakikat ve Uzlaşma Komisyonu’nun de facto olarak bir af makinesi işlevi gördüğü yönündeki vurgular hiç de az değil.

Yeni Güney Afrika’nın hakikati: Sınıfsal apartheid

Komisyon’un bir başka özelliği de, ürettiği hakikatlerin ‘yeni’ Güney Afrika’nın ‘yeni’ elitlerinin ihtiyaç duyduğu çerçevede üretilen ‘hakikatler’ olmasıdır. Şöyle ki: Apartheidi bir insanlık suçu olarak kabul eden ve asıl suçlu olarak ülkedeki Hollanda kökenli beyaz azınlığı işaret eden Komisyon, aynı suçlamayı apartheid döneminde ülkeye yatırım yaparak ya da kredi vererek sisteme cansuyu sağlayan ABD ve İngiltere sermayesine ya da uluslar arası finans kuruluşlarına getirmez. Komisyon’un, 1990’lı yıllarla birlikte sermaye ile barışan ve ülkede ırk ayrımcılığına dayalı olmayan bir kapitalizm ve bununla tutarlı olarak yeni bir ulus, “gökkuşağı ulusu”, inşa etme projesine girişen ANC’nin, bu projesinin ilk adımı olarak değerlendirilmesi gerektiğini de belirtelim. Sonuç mu?

  • Adalet ve Uzlaşma Enstitüsü tarafından 2000 ve 2001 dönemi için açıklanan anket sonuçlarına göre, apartheid doğruydu diyen Hollanda kökenli beyazların oranı yüzde 65,
  • Hukuki anlamda sona ermiş olan apartheide rağmen, siyah nüfusun çoğunluğunu HIV/AIDS’e, yüzde 40’larda gezen işsizliğe, oldukça derin bir yoksulluğa ve patriarkal şiddete mahkûm eden “sınıfsal apartheid”,
  • Ülkede, birbirleri ile zorunluluk halleri dışında herhangi bir sosyal ilişki kurmadan, birbirine değmeden, ama ötekinin varlığına katlanmak zorunda olduğunu bilerek yaşamaya devam eden halk(lar).

Sonuç olarak şu söylenebilir: Güney Afrika’da hakikat, toplumsal uzlaşmaya yol açtı belki; ama bu zoraki uzlaşma, kolonyal geçmişin ve apartheidin yarattığı toplumsal tahribatı ortadan kaldırmaktan çok uzak. Görünen o ki, ulusal özgürlük hareketi sınıf hareketi ile yeniden buluşmadıkça öyle olmaya da devam edecek.

23 Kasım 2010 Salı

Oğlunuz Erdal


"Oğlunuz Erdal"



Vakfımızın 1974 - 1983 Dönemi Çalışma Grubunun uzun soluklu bir çalışma ile gerçekleştirdiği belgeselin ilk gösterimini 18 Ekim 2010 Pazartesi günü Saat 21'de Beyoğlu sinemasında yapacağız.

Basın Açıklamasından...

Şimdi sessiz duruyoruz kıyısında bir düşüncenin

Unutmamak için çünkü unutuşun kolay ülkesindeyiz

Ölü balıklar geçiyor kırışık bir denizin sofrasında

Ve ellerinde fenerleriyle benim arkadaşlarım

Durmadan düşünüyorum

Ne kadar çok öldük yaşamak için.

Onat Kutlar

"Günümüzde sıklıkla “12 Eylül 1980 öncesi ülke kan gölüne dönmüştü” deniyor.

İyi ama ceplerinde ölümün vekâletiyle dolaşanlar kimlerdir?

Türkiye’de yönetici sınıflar ve cinayet neden bu kadar iç içedir?

Sinan Suner, Erdal Eren ve Ercan Koca korku ve terörün buyruğundaki ölümün birer kurbanı mıydı; yoksa onun karşısında devrimci bir geleceği isteyenlerin cümleleri bir yerinden kesilmiş genç, boyun eğmez sözcüleri mi?

“Oğlunuz Erdal” bu can yakıcı soruların dünya ölçeğinde yeniden konuşulmasına olanak yaratmayı amaçlamaktadır. Çünkü belgeseli hazırlayan SAV (Sosyal Araştırmalar Vakfı) 74-83 Araştırma Grubu her insanın bir dünya olduğuna ve her insanın dünyanın değişmesinde etkili olduğuna inanıyor.

Erdal Eren’in doğduğu Şebinkarahisar’da başlayan belgesel, bütün bu yaşamları, onların kişiliklerini, bir dönemin gençliğini baştanbaşa etkileyen olaylarla birlikte ele alıyor."

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------



"Oğlunuz Erdal" belgeselinin gösterimleri tarih ve saatleri.
SERAP
28 KASIM PAZAR
15.00
SEYHAN - ADANA ADANA BÜYÜKŞEHİR BELEDİYESİ TİYATRO SALONU
29 KASIM PAZARTESİ
20.00
ATAKÖY - İSTANBULYUNUS EMRE KÜLTÜR MERKEZİATAKÖY – 9.KISIM (ŞİRİNEVLER METROSU YAKININDA)
02 ARALIK PERŞEMBE
16.00
ORTAKÖY - İSTANBULGALATASARAY ÜNİVERSİTESİ ORTAKÖY
11 ARALIK CUMARTESİ
19.00
BEYOĞLU - İSTANBULMAKİNE MÜHENDİSLERİ ODASI
KATİP MUSTAFA ÇELEBİ MAH. İPEK SK. NO:9/2

12 ARALIK PAZAR
14.00
MALTEPE - İSTANBULTÜRKAN SAYLAN KÜLTÜR MERKEZİGÜLSUYU KÖPRÜSÜ ÜSTÜ
12 ARALIK PAZAR
17.00
KIZILAY - ANKARAİNŞAAT MÜHENDİSLERİ ODASI
13 ARALIK PAZARTESİ 18.00
KÖPRÜBAŞI - ESKİŞEHİRESKİŞEHİR KÜLTÜR MERKEZİESKİ ASRİ SİNEMASI
(ORDU EVİ ARKASI)
16 ARALIK PERŞEMBE
19.00
ALSANCAK - İZMİRİSMET İNÖNÜ KÜLTÜR MERKEZİŞAİR EŞREF BULVARI NO:50 KÜLTÜRPARK
16 ARALIK PERŞEMBE
19,00
MECİDİYEKÖY – İSTANBULEĞİTİM SEN 3 NO’LU ŞUBEBüyükdere Cad. Sema Apt. No:30 Kat:8 Mecidiyeköy/İSTANBUL