(Çeviri: Nevra Akdemir - Tolga Tören)
Tarihsel bellek İspanyol ve Bask politikalarını etkileyen bir kördüğümdür. Bütün bir Bask toplumu, hakikati dile getirmek için, yüzlerce insanın siyasi hayatının gelişiminde ve sosyal ilişkilerinde sonuçları olan ve olacak olan bir sorunu nasıl işaret edeceği üzerinde düşünüyor. Bu adımları atmak önemli. Çünkü on yılların çatışmasının yol açtığı bireysel yaralar bir anlaşma ya da yasayla kapatılamaz. Tarihin bir bölümünü kapatıp yenisini açmaya dönük sosyal taleplerin bulunduğu bu dünyada; kişisel alana girmek için sorumluluğun kolektif kabulünü aşan, referans kaybıyla, varlık hissiyle, kişinin kendi hayatının mekânında bırakılan boşluk ile çatışan duruşlar var. Tarihi yeniden yazmanın tehlikesi hakkında gerek Sosyalist Parti (PSOE) gerekse Halk Partisi (PP) tarafından dile getirilen yakınma, politik geçiş ile deneyimlenen “suskunluk yasası”ndan elde edilen derslerin şimdi nasıl da İspanyol-Bask çatışmasının şiddetli doğasının üstesinden gelmek için uygulanmak istendiğini gösteriyor. Franko’nun gerçekleştirdiği katliamı kabul etmeyenler ya da buna değinmeyenler hangi tarihsel ve politik meşruiyetle tarihsel bellekten bahsedebilirler ki? Frankocuların katliamları tek bir günde ETA’nın elli yıllık tarihindekinin üç katından daha fazla insana mal oldu. Kısa bir zaman öncesine kadar Badajoz kasabı olan Yague’nun adını taşıyan sokaklar ve meydanlar vardı. İspanyol-Bask çatışmasının şiddetli sonuçları üzerine bir tartışma var ve olacak; çünkü, kurbanların hüzünlü listesinde tarih yazımına ilişkin fakat aynı zamanda politik çalışmaların ve hakikatler komisyonunun aydınlatabileceği yalanlar var. Bununla birlikte bir gerçeklik var: ETA’nın ve diğer örgütlerin eylemlerinin neden olduğu ölümlerin sorumluluğu bu silahlı örgütlerin kendileri tarafından pratik olarak tamamıyla sahipleniliyor. Bu durum, bu dramatik olayların tarihsel okumaya tabii tutulmasının önünde engel oluşturmaktan çok bunu destekler. Bu, son yıllarda farklı bakış açılarından hareketle yürütülen temel bir süreç. Bir tarihsel kayıt, bu doğanın diğer çatışmalarında nadiren görülen bir incelikle oluşturulmuş durumda. Daha da derinleştirilmeye ihtiyacı olacak bu şeffaflık, gelecektekiler için, fakat aynı zamanda çatışmaların yaşandığı dönemde, çatışmalara katılmayıp seyredenler için de bir eğitim aracı haline gelecek. İlişkilerinde, kodlarında ve referanslarında daha derine inmek isteyen bir toplum “kendi geçmişiyle hesaplaşma” yetisine sahip olmalı. Peki devlet bunu ne zaman yapacak? Bugüne kadar, ne insanları ne de hukuk aracılığıyla, geçmişiyle bağlarını koparmamaya karar vermiş bir devlet? Eğer bir politik-askeri stratejinin sonucu olarak, konuşmak ve sorumluluk almak için bir zorunluluk varsa açık ki aynı şeyi “şiddet tekeline” sahip olan devlet de yapmalıdır. Bu demokrasinin derinleşmesinde sadece İspanyol-Bask çatışmasına dair değil İspanyol toplumunun kendisi için de bir adım olacak. Burada devletler ile devletlerin kurumsal sosyal ve ekonomik modeline ve aynı zamanda bunların hukuksal zeminine karşı itiraz edenlerin hafızası arasında da asimetri sorunu ortaya çıkıyor. Dayatılan ve uzlaşmayı tarihin bir diyalektik paylaşımı aracılığıyla değil ama şanlı tarihin kurumsallaşması aracılığıyla güçlendirmek için gerekli olan bir asimetri bu. Bu asimetriden ise eleştirel olmayan bir kamuoyu türüyor. İtalya’da “gerginlik stratejisi”nin, devlet güvenlik güçleri, gizli servis ve faşist gruplar tarafından iki yüzden fazla kişinin öldürülmesine neden olduğu gibi. Ve henüz bu ölümler için tek zanlı bile yok. Bununla birlikte, güncel bir araştırmaya göre, İtalya’nın en kızıl (sol eğilimli) şehri olan Bologna’da öğrencilere Ağustos 1980’de kentin tren istasyonuna 80 kişiyi öldüren bombayı koyanları sorarsanız cevap yüzde 60 oranında Kızıl Tugaylar olacak! Bombayı yerleştiren neo-faşist grupları kınayan bir ibarenin bulunmasının, potansiyel olarak katliam emrini verenler olarak P2 mason locasının ya da İtalyan gizli servislerinin listelenmesinin ise bir önemi yok. Yaşayan bir belleğin kurumsal küçümsemesi ve söylem, üzerinde güncel bir yalan inşa edilecek bir çöl yarattı. Bu nedenle sorumluluktan kaçınmak ve çatışmanın sonuçlarını başka formlarda sürdürmek için sessizlik yasasının “unutma” tekniğine ihtiyaç duyuluyor. Fransa’da 17 Ekim 1971’de, Nazi işgali boyunca Nazilerle işbirliği yapan Paris polis şefi Maurice Papon’un emriyle, Fransız güvenlik güçlerinin barışçı bir yürüyüşte yürüyen 200’den fazla Cezayirlinin kurşunlarla ve sopalarla delik deşik edildiği Paris katliamı hakkında kolektif bir unutma söz konusu. O gün Sen Nehri kırmızı aktı ve şehrin duvarlarına “Burada Cezayirliler boğuldu” yazıldı. Yıllar sonra bazı insanlar hâlâ Paris’in banliyölerinde ya da farklı Fransız şehirlerinde, çoğu zaman bir Mağriblinin ölümünün polis tarafından yapılan açıklamasına inanmama gerekçesiyle başlayan şiddetli ayaklanmalara şaşırır. Orta Amerika çetelerin yarattığı şiddetten muzdariptir fakat çoğu zaman yetmişlerde ve seksenlerde, hükümetlerin ve Washington emrindeki ceza muafiyeti ile ödüllendirilmiş paramiliter örgütlerin, on binlerce küçük köylüyü, öğrenciyi, sendikacıyı, rahibi sistematik şiddet kullanarak nasıl temizlediğini unutulur. Ülkedeki şiddetin sadece yüzde 10’undan sorumlu olmasına rağmen uzunca bir süredir Kolombiya’daki FARC hakkında yazılır ve konuşulur, ordu ve paramiliter örgütlerin Nazi yönetimi altında karşılaştıklarımızın ötesine geçen sistematik katliam yöntemlerinde önemli rol oynamış olmalarına rağmen. Peki ya Avrupalıların yol açtığı bir soykırımdan kaynaklanan Filistin sorununa ne demeli? İsrail devletinin kuruluşu ile tazmin edilen Holokost, şimdi Araplara uygulanıyor. Tarihsel hafıza sadece geçmişi kabul etmek değildir fakat aynı zamanda geleceğin üzerine inşa edileceği bir zemindir. Aynı zamanda Bask ülkesinde (Euskal Herria) inşa edilen kapsamlı bir demokrasi, unutmanın değil ama karşılıklı tanımanın doğru bir aracı olabilmenin ölçüsüdür.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder